اتحاد هدفدار بانک‌ها؛ الزامات و فرصت‌ها

به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن-هیبنا، هفته گذشته هشتمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام پرداخت در محل برج میلاد تهران برگزار و در حاشیه این همایش میزگردها و نشست های کارشناسی ارتقای سطح بانکداری کشور برگزار شد.
یکی از این نشست های کارشناسی، بررسی «اتحاد استراتژیک بانک ها» در میزگردی با حضور ابوالقاسم رحیمی انارکی رییس هیأت مدیره و مدیرعامل بانک مسکن بود.
بر اساس بررسی ها و مطالعاتی که در این زمینه توسط مدیرعامل بانک مسکن از «اتحاد استراتژیک بانک ها» و با رویکرد خلق ارزش برای شبکه صورت گرفت، ضرورت ایجاد اتحاد استراتژیک میان بانک ها برآمده از سه شرط قابل تعریف است: نخست «شرایط خاص حاکم بر نظام بانکی کشور»، دوم؛ «شرایط خاص تحریمی حاکم بر اقتصاد» و سوم «هزینه ها و سرمایه گذاری های قابل توجه بانک ها و شرکت های وابسته بانک های در حوزه فناوری اطلاعات».
طبق این تحقیقات، ایجاد اتحاد استراتژیک قبل از هرگونه اقدامی نیاز به ایجاد یک فرهنگ شناختی مشترک و تبیین اکوسیستم بومی مرتبط با آن دارد که حسب ضرورت های خاص ایجاد می شود در غیر این صورت صرف الگوبرداری نمی تواند خروجی های بهینه بلندمدتی را به ثمر رساند.
همچنین، اتحاد استراتژیک علاوه بر هم افزایی در ارایه خدمات و محصولات میان بانک ها، می تواند «بهره وری» حاصل از انجام عملیات ریالی، ارزی و الکترونیک را ارتقاء بخشد و لذا از جمله موضوعات دارای اولویت در نظام بانکی می توان آن را برشمرد.
نتیجه این مطالعات از مفهوم اتحاد استراتژیک نشان می دهد، اتحاد استراتژیک یک توافقنامه همکاری بین دو یا چند بانک است که می خواهند از این راه، موقعیت رقابتی و عملکردی خود را از طریق منابع مشترک بهبود دهند. به عبارت دیگر مشارکت دو بانک یا دو واحد کسب و کار و یا بیشتر در قالب یک توافقنامه بلندمدت رسمی، جهت رسیدن به اهداف مهم استراتژیکی که شرکا به طور متقابل از مشارکت در آن منفعت کسب می کنند. در حالیکه پس از شکل گیری شراکت از نظر حقوقی مستقل باقی می مانند.
اما هر دو بر عملکرد و فعالیت های مشخصی کنترل مدیریتی داشته و از آن منتفع می شوند. بر مبنای اتحاد هدفدار بانک ها، شبکه بانکی در یک یا چند حوزه استراتژیک مانند محصول یا فناوری خاصی با یکدیگر همکاری مستمر می کنند.
در این مقاله به انواع اتحادهای استراتژیک اشاره شده که عبارتند از «کنسرسیوم خدمات متقابل»، «شرکت های سرمایه گذاری مشترک»، «اعطای مجوز» و «مشارکت در زنجیره ارزش».
کنسرسیوم خدمات متقابل: عبارت است از مشارکت شرکت های حاضر در یک صنعت که منابع و ظرفیت های عملیاتی خود را جهت کسب منافع با رویکرد هم افزایی و استفاده از مزیت های هرکدام، یکپارچه می کنند؛ زیرا در غیر این صورت، دستیابی آنها به صورت انفرادی بسیار پرهزینه، پر ریسک و غیر بهره ور است.
شرکت های سرمایه گذاری مشترک: یک فعالیت مشارکتی-تجاری توسط دو یا چند شرکت با اهداف استراتژیک خاص شکل می یابد و نهاد مستقلی ایجاد می کند که دارای عملیات، ابعاد مالی و عملکردی مستقل است. این نوع اتحاد از همه انواع دیگر رایج تر است.
اعطای مجوز: توافقنامه ای است که طبق آن شرکت ارایه کننده محصول/خدمت، مجوز حقوقی را به شرکت دیگر جهت تولید یا ارایه خدمت اعطا می کند و شرکت گیرنده مجوز، مبالغی را به شرکت اصلی مجوز پرداخت می کند. این اتحاد وقتی مفید است که علامت تجاری شرکت مجوز دهنده شناخته شده و مشهور باشد.
مشارکت در زنجیره ارزش: یک اتحاد قوی و نزدیک که در آن یک شرکت یا واحد کسب و کار موافقتنامه بلندمدتی با عرضه کنندگان یا توزیع کنندگان کلیدی یک محصول یا خدمت جهت کسب مزیت رقابتی شکل می دهند. این نوع اتحاد، حد بالایی از اتحاد استراتژیک است.
در این مطالعه، ایجاد اتحاد هدفدار بانک ها در پنج مرحله به شرح زیر تعریف شده است:
مرحله اول: مرحله تجزیه و تحلیل استراتژیک: شناسایی زمینه هایی که نیاز به همکاری مشترک دارد، نقاط قوت خاصی که می تواند مزیت رقابتی به آن ببخشد را تعیین و در جستجوی منابع مشابه یا مکمل باشد. در نهایت شرکت مذکور باید اهداف مورد نظر اتحاد را از استراتژی کسب و کار خود استخراج کند و آن را سرلوحه کار خود قرار دهد.
مرحله دوم: مرحله جستجو برای شریک: شرکت باید در پی ایجاد روابط تثبیت شده مبتنی بر اعتماد باشد و شریکی که انتخاب می کند باید در آن رشته از فعالیت های مورد نظر برتر و عالی باشد. شریک مورد نظر باید کمک های مکمل به سازمان ارایه دهد. در این مرحله دو سازمان باید بر سر ارزشها و عقاید خود به توافق برسند.
مرحله سوم: مرحله طراحی اتحاد: در این مرحله باید حقوق شرکا و وظایف آنها به دقت تعریف شود و ابهامی وجود نداشته باشد. شرکا در این مرحله باید مشارکت های مشخصی داشته باشند و بر ایجاد ارزش مشترک تاکید شود. شرکت ها باید از صلاحیت های عمده خود محافظت کنند و بر اهداف واقع بینانه به توافق برسند.
مرحله چهارم: مرحله اجرا و مدیریت اتحاد: در این مرحله شرکا باید یک سیستم هماهنگ کننده و اطلاعاتی را برپا سازند و منابع لازم را تدارک ببینند. این مرحله نیاز به حمایت مدیریت عالی دارد. در این مرحله همچنین باید از انتقال ناخواسته دانش جلوگیری شود. شرکا باید توان یادگیری از شریک مقابل را داشته باشند. عملکرد اتحاد باید پیوسته بازنگری شود.
مرحله پنجم: مرحله پایان دادن به اتحاد: شرکت باید آماده پایان دادن به اتحاد در هر زمانی در صورت درک عدم وجود ایجاد مزیت رقابتی بهینه و خلق ارزش بیشتر برای ذینفعان باشد.
همچنین بر اساس این پژوهش علمی، صرفه جویی ناشی ازمقیاس و صرفه جویی ناشی از قلمرو، دستیابی سریع و آسان به دانش های تخصصی و بازارهای گسترده تر، کاهش نیازهای سرمایه ای در توسعه خدمات و محصولات جدید، ایجاد تعادل در پورتفوی کسب و کار، دستیابی به کانال های توزیع فراگیرتر، تاثیرگذاری بر ساختار رقابت در بازارهای مرتبط، امکان اجرای قراردادهای بزرگ دولتی و متنوع سازی و مدیریت اثربخش ریسک به عنوان مزایای اتحادهای استراتژیک برای بانک ها معرفی شده اند.