کاهش نسبت مطالبات غیرجاری بانک ها

به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن، بانک مرکزی نماگرهای اقتصادی سه ماه سوم سال 95 را منتشر کرد. بررسی این نماگرها که حرکت اقتصاد ایران در 9 ماه سال گذشته را بازگو می‌کند، می‌تواند برای تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان حائز اهمیت باشد. نماگرهای فصل سوم سال گذشته نشان می‌دهد که در سال 95، ظرفیت‌های خالی در بخش نفتی به سرعت در حال تکمیل شدن است. مقدار تولید نفت بعد از 4 سال حد نصاب جدیدی را فتح کرده و صادرات این بخش نیز رشد 55 درصدی نسبت به سال گذشته داشته است. این آمار روی خوب رشد را بازگو می‌کند و روی بد رشد این است که سرعت رشد در فصل‌های بعدی با تعدیل قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو خواهد شد. در بخش غیر‌نفتی نیز جز کارگاه‌های بزرگ صنعتی، دیگر بخش‌ها نیاز به تغییرات جدی دارند. تعداد جواز و مقدار سرمایه‌گذاری واحدهای صنعتی تازه تاسیس با کاهش قابل ملاحظه فصلی روبه‌رو شده است. تعداد پروانه واحدهای بهره‌برداری شده نیز در فصل پاییز نسبت به تابستان کاهش یافت. این اطلاعات گویای این است که در بخش صنعت نیاز به یک تغییر اساسی وجود دارد. هر چند کارگاه‌های تولیدی بزرگ در روند رو به رشدی حرکت می‌کنند، به‌ طوری که شاخص تولید این گروه، به بالاترین عدد خود در طول 14 فصل گذشته رسیده است.

 در بخش متغیر‌های پولی و اعتباری نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این متغیر اقتصادی فشار معوقات تسهیلات بر شبکه بانکی کشور را بازگو می‌کند. در ادبیات بانکی مطالبات غیرجاری به سه دسته تقسیم می‌شوند: مطالبات سررسید گذشته، مطالباتی هستند که بین 2 تا 6 ماه پرداخت ماهانه انجام‌ نشده است، مطالبات معوق، مطالباتی که بین 6 تا 18 ماه پرداخت ماهانه انجام‌نشده است و  مطالبات مشکوک‌ الوصول، مطالباتی است که حداقل 18 ماه هیچ پرداختی به بانک مبدأ نداشته است. در سال‌های اخیر تسهیلات غیرجاری معادل حداقل 15 درصد کل تسهیلات شبکه بانکی شده بود و متاسفانه بیش از 60 درصد از این مطالبات مشکوک‌ الوصول بود؛ یعنی بدترین حالت آن نسبت استاندارد این رقم در اغلب کشورها 5 درصد است.تسهیلات غیرجاری در ایران طی سال‌های اخیر دارای رشد فزآینده‌ای بوده است، به‌ نوعی که تنها طی 6 سال میزان اسمی تسهیلات غیرجاری از رقم حدود 10 هزار میلیارد تومان به بیش از 80 هزار میلیارد تومان افزایش‌ یافته است. تحقیقات نشان می‌دهد حجم بالای مطالبات معوق، از یک طرف می‌تواند انگیزه بانک‌ها را برای فعالیت‌های پر ریسک افزایش ‌دهد و آنها را به سمت تامین مالی از طریق ترفند پانزی (جذب سپرده با بالا بردن نرخ سود و پرداخت سود با سپرده دیگران) سوق دهد و از طرف دیگر، توان نظارتی بانک مرکزی بر بانک‌ها را به‌ شدت کاهش می‌دهد و در نهایت انگیزه و توان بنگاه‌ها را برای انجام فعالیت‌های سودده اقتصادی کم می‌کند.

آخرین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که این نسبت در پاییز 95 به 11/7 درصد رسید. این رقم در مقیاس فصلی نیز نسبت به تابستان 95، نسبت تسهیلات غیرجاری به کل تسهیلات 0/7 واحد درصد افزایش پیدا کرد. بررسی‌ حرکت این نسبت در ماه‌های سال 95 نشان می‌دهد که این عدد بین 11 تا 11/9 درصد در سال گذشته حرکت کرده است. در فروردین 95، نسبت مورد بحث 11/3 درصد بود و در آذر 11/7 درصد. این حرکت نشان می‌دهد که نسبت مطالبات غیرجاری از اعداد سال 91 فاصله گرفته و در حول عدد 11 درصد تثبیت شده است. اما کارشناسان معتقدند این کاهش بیشتر از محل تمدید مطالبات معوق و افزایش کل تسهیلات حاصل شده است. در نتیجه برای تقویت نظام بانکی در حمایت از تولید، باید این نسبت با وصول واقعی مطالبات و بازنگری در قوانین ارائه تسهیلات به سمت اعداد استاندارد که نزدیک به 5 درصد است، حرکت کند.