معیار ایرانی پرداخت تسهیلات

به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن، نتایج یک تحقیق دانشگاهی نشان می‌دهد که تسهیلات دهی بر ‌مبنای این رابطه عرفی اثر فزآینده‌ای بر کیفیت رابطه تسهیلات‌ دهی، چه برای بانک و چه برای مشتریان بانکی دارد. در این پژوهش تعداد حساب‌ های مشتریان بانکی در یک بانک به‌ عنوان حافظه اعتبار مشتری در نظر گرفته شده‌ است. واکاوی داده‌های نظام بانکی نشان می‌دهد با تقویت این حافظه اعتباری، بانک‌ ها تمایل بیشتری به پرداخت تسهیلات با بهره کمتر و مبلغ بیشتر به این مشتریان خواهند داشت. در سوی مقابل نیز رابطه معکوسی بین این شاخص اعتباری و ریسک نکول تسهیلات مشاهده شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد رابطه معنا داری بین این شاخص و میزان وثیقه اخذ شده وجود ندارد و میزان وثیقه دریافتی رابطه معکوسی با مدت بازپرداخت تسهیلات دارد. با توجه به نبود سیستم اعتبار‌ سنجی در کشور، رسمی کردن مکانیزم مورد استفاده در این رابطه عرفی می‌تواند ابزار مناسبی برای توزیع تسهیلات بر اساس اعتبار در اختیار شبکه بانکی قرار دهد.

بانک به‌ عنوان عرضه‌ کننده تسهیلات و مشتری به‌ عنوان تقاضا‌ کننده تسهیلات، دو بازیگر اصلی بازار تسهیلات هستند. طرف عرضه‌کننده تسهیلات تمایل دارد با اعطای تسهیلات به مشتریان معتبر، ریسک نکول را کنترل و برگشت تسهیلات را تضمین کند؛ بنابراین مهم‌ ترین ماموریت او، اعتبار سنجی دقیق مشتریان و تمیز مشتریان خوش‌ حساب از مشتریان بد حساب (حل مشکل عدم تقارن اطلاعات) است. از سوی دیگر، تقاضا‌ کننده تسهیلات، به‌ دنبال اخذ تسهیلات با شرایط بهتر و آسان‌ تر است. از جمله مهم‌ ترین شرایط مطلوب برای این بازیگر، می‌توان به نرخ سود کمتر، حجم تسهیلات بیشتر و وضع وثیقه کمتر اشاره کرد؛ بنابراین ارائه راهکاری که هر دو بازیگر این بازار را با هزینه کمتری به اهداف خود نزدیک کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در پژوهشی که اخیرا با عنوان «اثر قرض‌ دهی رابطه‌ محور روی شرایط قرارداد تسهیلات» انجام شده، راهکار «تسهیلات دهی رابطه‌ محور» پیشنهاد شده است. در این پژوهش که به همت«رسول‌ فروغ‌ فرد» انجام گرفته است، منظور از تسهیلات دهی رابطه‌ محور اعطای تسهیلات به مشتریانی است که رابطه بیشتر و سالم‌ تری با بانک داشته‌اند.

در پژوهش یاد شده کیفیت این رابطه به کمک تعداد حساب‌ های مشتری نزد بانک سنجیده شده است. در این پژوهش 4850 فقره تسهیلات اعطا شده در سه ماه فروردین، اردیبهشت و خرداد در سال 1395 برای بررسی اثر تسهیلات دهی رابطه‌ محور روی شرایط قرارداد تسهیلات آزمون شده‌اند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که تمرکز بانک‌ها روی تسهیلات دهی به مشتریان دارای رابطه قبلی سالم‌ تر، از طرفی هزینه بانک در خصوص جمع‌ آوری اطلاعات نسبت به مشتری را کاهش می‌دهد و از طرف دیگر، بانک‌ها بخشی از این مزیت ناشی از کاهش هزینه را با اعطای تسهیلات با شرایط آسان‌ تر و کم‌ هزینه‌ تر به مشتریان خود انتقال می‌دهند.

به گواه آمارهای مربوط به سیستم بانکداری ایران و درصد بالای مطالبات معوق در بسیاری از بانک‌ها، یکی از مهم‌ترین مشکلات حوزه بانکی، ریسک نکول یا ریسک عدم تعهد تسهیلات گیرنده به بازپرداخت تسهیلات خود است. راه‌ حل معمول بازار برای کاهش این ریسک، رتبه‌ بندی اعتباری مشتریان است. اثرگذاری این راهکار در گرو تولید اطلاعات دقیق‌تر و جامع‌تر از مشتریان است. معمولا در کشور‌های جهان سوم عاملان عرضه اعتبار از وضعیت بد شفافیت اطلاعات شاکی هستند. این وضعیت نامطلوب پوشش اطلاعات، در بازار واسطه‌های مالی مثل بانک‌ها نسبت به بازار بدهی عمومی مانند بازار سهام بیشتر مشاهده می‌شود؛ بنابراین بانک‌ها همواره به‌دنبال راه کار موثرتری جهت نیل به اطلاعات مشتریان هستند. راهکاری که در پژوهشی با عنوان «تسهیلات دهی رابطه‌ محور» ارائه شده است. تامین مالی از طریق بانک معمولا مشتری را وارد یک رابطه بلند مدت با بانک می‌کند. بانک‌ها در این رابطه بلند مدت از طرفی می‌توانند میزان تعهد مشتری به پرداخت بدهی را ارزیابی کنند و به‌ عنوان سیگنالی از میزان اعتبار او استفاده کنند. به این طریق بانک می‌تواند در اعطای تسهیلات جدید یا تمدید تسهیلات فعلی به این مشتریان راحت‌ تر تصمیم‌گیری کند. از سوی دیگر بانک در این رابطه بلند مدت می‌تواند اطلاعات دیگری مانند میزان سودآوری، میزان بدهی، حساب‌های پس‌ انداز، حساب‌های با دسته چک و بدون دسته چک، میزان سپرده‌های مشتری و به‌ طور کلی چشم‌ انداز آینده مشتری را ارزیابی کند و از ارزیابی خود برای تمدید تسهیلات مشتریان دارای چشم‌ انداز بهتر یا اعطای تسهیلات جدید به آنها اقدام کند؛ بنابراین بانک‌ها کمیت و کیفیت رابطه قبلی با مشتری را یکی از معیار‌های تصمیم اعطای تسهیلات به مشتریان قرار می‌دهند و از آن به‌ عنوان روشی برای مبارزه با عدم تقارن اطلاعات استفاده می‌کنند. این نوع تسهیلات دهی که تمرکز در بازار تسهیلات را پیشنهاد می‌کند، در ادبیات اقتصادی به «تسهیلات دهی رابطه‌ محور» معروف است.