شش راهکار تقویت صندوق پس انداز مسکن یکم
در این راستا و با توجه به توانمندیهای اقتصادی گروههای میان درآمد فاقد مسکن (زوجهای جوان و خانه اولیها) و مبتنی بر رویکرد پسانداز محوری، صندوق پس انداز مسکن یکم در خرداد ماه سال ۱۳۹۴ راهاندازی شد.
برای کاهش نرخ سود تسهیلات این صندوق و تسهیل سایر شرایط سپردهگذاری و بازپرداخت تسهیلات، منابع این صندوق علاوه بر سپردهگذاری اشخاص متقاضی دریافت تسهیلات از محل منابع اقساط بازگشتی تسهیلات طرح مسکن مهر ، تامین و تجهیز شد. با توجه به منابع و مصارف صندوق پس انداز مسکن یکم، این صندوق در شرایط فعلی توان پرداخت سالانه حدود ۹۰ هزار فقره تسهیلات را دارد که به نظر میرسد با توجه به محدودیتهای بودجهای موجود در کشور، تعداد مناسبی از فاقدان مسکن را پوشش میدهد.همچنین این صندوق، قدرت خرید خانوارهای فاقد مسکن را به میزان قابلتوجهی افزایش داده است، به طوریکه تسهیلات صندوق در شهر تهران حدود ۵۰ درصد از قیمت مسکن را پوشش میدهد و این پوشش در برخی شهرها به خصوص شهرهای کوچک، بسیار بیشتر و بعضا تا نزدیک به ۱۰۰ درصد افزایش یافته است. تا کنون بالغ بر ۲۸۰ هزار متقاضی دریافت تسهیلات خرید یا ساخت، در این صندوق سپردهگذاری کردهاند که برابر با حداکثر ظرفیت آن بوده و نشانگر استقبال متقاضیان مسکن از صندوق است.
با وجود این، برای افزایش تاثیرگذاری این صندوق بر بخش مسکن و تسهیل شرایط تامین مسکن خانوارهای فاقد مسکن و زوجهای جوان و همچنین ساکنان برخی از مناطق خاص از جمله بافتهای فرسوده شهری، ضروری است این صندوق در قالبهای مختلف همچون کاهش نرخ سود، افزایش دوره بازپرداخت اقساط تسهیلات و کاهش دوره سپردهگذاری و همچنین افزایش ظرفیت عددی پرداخت تسهیلات (با توجه به استقبال قابل توجه از این صندوق)، تقویت شود. از دیگر سو باید در نظر داشت که اعمال هر کدام از روشهای تسهیل شرایط پرداخت تسهیلات یا افزایش پوشش تعداد متقاضیان دریافت تسهیلات صندوق پس انداز مسکن یکم، بدون در نظر گرفتن منابع مورد نیاز، منجر به عدم تعادل در منابع و مصارف این صندوق میشود و صندوق را در بلند مدت با مشکل مواجه میکند.
از این رو به منظور تقویت صندوق پس انداز مسکن یکم در قالب هر یک از روشهای یاد شده، باید منابع مورد نیاز تامین شود. از جمله روشهای تامین منابع برای تقویت این صندوق میتواند شامل: ۱- افزایش طول دوره استمهال منابع برگشتی تسهیلات مسکن مهر از ۱۰ به ۲۰ سال، ۲- افزایش سرمایه بانک مسکن، ۳- تخصیص منابع از محل بودجه عمومی، ۴- انتشار اوراق رهنی از طرف بانک مسکن و خرید این اوراق توسط سایر بانکها از محل بخشی از سپردههای قانونی از سوی سایر بانکها، ۵- انتشار اوراق ارزی با پشتوانه منابع صندوق توسعه ملی و با پوشش ریسک افزایش قابل توجه نرخ ارز از سوی دولت و ۶- سپردهگذاری ریالی از محل منابع صندوق توسعه ملی در صندوق برای یک دوره مشخص، باشد.
البته به نظر میرسد در شرایط فعلی کم هزینهترین و عملیترین روش برای تامین منابع مورد نیاز برای تقویت صندوق پس انداز مسکن یکم، افزایش طول دوره استمهال منابع برگشتی تسهیلات مسکن مهر و سپردهگذاری ریالی صندوق توسعه ملی است و استفاده از سایر روشها به دلیل وجود ریسک و همچنین عدم امکان تامین منابع از محل بودجه عمومی به دلیل محدودیتهای بودجهای، از امکان تحقق کمتری برخوردار است.در هر حال انتظار میرود مقام سیاستگذار پولی شرایطی را فراهم کند تا نهاد سازی مبتنی بر پس انداز و توانمندسازی متقاضیان میان درآمد در بازار مسکن محقق شود و گامی در جهت سیاستهای دولت در بخش مسکن بردارد.
دکتر علی چگینی
مدیرکل دفتر برنامهریزی و اقتصاد مسکن