اولویت تأمین خدمات بر تولید انبوه مسکن در بافت فرسوده

به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن- هیبنا، آمارها نشان می‌دهد که برای بهبود سکونت در بافت‌های فرسوده باید بخشی از این اراضی مسکونی صرف جبران کسری خدمات شود. این در حالی است که از سال 1380 تا کنون 40 درصد از بافت‌های فرسوده در حوزه مسکن نوسازی شده و با توجه سهم 15 درصدی بناهای نوساز در سال یاد شده، عرصه مسکونی نوسازی شده در این بافت‌ها به 35 درصد رسیده است که بالاتر از سطح متناظر آن در شهر تهران است. به این معنا که در شرایط فعلی برنامه‌ها و اقدامات نوسازی باید متوجه تأمین خدمات شود.

از این رو وظیفه ذاتی دولت و شهرداری نیز تأمین خدمات است و در سند ملی بازآفرینی و برنامه ششم توسعه کشور بر وظایف دستگاه‌های دولتی و شهرداری برای جبران کسری خدمات تا سطح میانگین شهر تأکید شده و مقرر شده است که هر یک از دستگاه‌های ذی ربط این موضوع را در بودجه‌های سالانه مد نظر قرار دهند.

در این باره علی خانی کارشناس ارشد معماری با اشاره به نیاز ضروری بافت فرسوده به تامین سرانه ­های خدماتی، عنوان کرد: باید توجه داشت که با وجود تولید مسکن به اندازه دو برابر کل واحدهای مسکونی بافت فرسوده کشور، در دولت‌های بعد از انقلاب، هنوز مشکل نوسازی این بافت‌ها حل نشده‌ است و گزارش‌ها حکایت از رشد روز افزون سکونتگاه‌های غیررسمی دارد.

وی ادامه داد: برنامه‌های تولید مسکن در ایران که در آغاز جامعه هدف مشخصی را مد نظر داشته‌اند، پس از اتمام پروژه‌ها، به دلایل قیمت تمام شده بالا، تغییرات مدیریتی و رویکردی، دچار انحراف شده و واحدهای مسکونی تولیدی به افرادی غیر از جامعه هدف و اغلب تعاونی‌های مسکن مختلف که اعضا آن‌ها استطاعت پرداخت دیون را داشته‌اند واگذار شده است. این موضوع مهم فقط محدود به برنامه‌های مسکن نبوده، بلکه تا کنون در دو پروژه مهم احداث مسکن‌های معوض در تهران، یکی قبل از انقلاب برای جابه‌جایی ساکنان گودها و دیگری برنامه‌ریزی احداث 30 هزار واحد مسکونی در نیمه دوم دهه هشتاد (که به تولید 7000 واحد مسکونی انجامید)، نتایج مشابهی به بار آورده‌ است. پروژه نواب نیز که پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد، هیچکدام از ساکنان قبلی در آن سکونت ندارند، گویای همین واقعیت است.

وی با اشاره به بررسی‌های انجام شده، اظهار کرد: این بررسی ­ها نشان می‌دهد در چند سال گذشته با بسته‌های تشویقی تدوین شده از سوی شهرداری و اقدامات تسهیل‌گرانه دفاتر خدمات نوسازی در سطح محلات، سالانه حدود 20 هزار واحد مسکونی از طریق مشارکت مالکان و سازندگان محلی و بدون تحمیل کمترین هزینه به بخش عمومی و دولت، نوسازی شده است. پژوهش‌های مختلف نشان داده است که در این شیوه اغلب ساکنان قبلی در پروژه‌ها ساکن شده‌اند و در قیاس با سایر روش‌ها، کمترین میزان جا‌به‌جایی جمعیت در نوسازی مردمی گزارش شده‌است. از طرفی مکانیزم مشارکت و تولید در این روش، به گونه‌ای است که پیش از آغاز پروژه‌ها، موضوع مشتری، نحوه اسکان موقت و ملاحظات مالی و اجرایی آن‌ها در فرآیندی تدریجی و مینیاتوری از طریق طرف‌های مشارکت حل و فصل می‌شود.

به گفته وی در شهر تهران تاکنون با این روش و بخشودگی فقط 715 میلیارد تومانی عوارض از سوی شهرداری، قریب به 300 هزار واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده احداث شده و از این طریق حدود 15 هزار میلیارد تومان از سرمایه‌های خرد مردمی (علاوه بر ارزش مالی املاک) در فرآیند نوسازی جذب شده است.

وی تاکید کرد: برای جلوگیری از اشتباهات گذشته باید در فرآیند جدید نوسازی بافت فرسوده به جای آنکه فقط به تولید انبوه مسکن توجه شود باید تامین سایر سرانه­ های خدماتی-رفاهی نیز برای افزایش کیفیت زندگی ساکنان بافت مد نظر قرار گیرد.